Voedsel is hot. Eetgoeroes vliegen als warme broodjes over de toonbank. Vleesschandalen met paardenvlees of omgekatte biolappen zijn aan de orde van de dag. Welvaartsziekten zijn het gevolg van onze foute eetgewoonten. Suiker is het nieuwe vet. Brood is uit, er wordt gesjoemeld met keurmerken en we moeten en met z’n allen aan de gojibessen en het hennepzaad.
Studium Generale heeft drie lezingen met als thema: Weet wat je eet! Over de macht van de voedingsmiddelenindustrie. De aftrap was op dinsdag 8 april met een lezing van freelancejournalist Huib Stam, die nieuwe feiten en oude misverstanden ontrafelt in zijn boek Eetsprookjes.
‘Voedingskunde leeft in Groningen’, begint neerlandicus Huib Stam zijn verhaal in een propvolle Offringazaal in het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen. Stam noemt zichzelf een dilettant op het gebied van geneeskunde en biochemie en vertelt dat zijn boek tot stand is gekomen door science by google. Zeven jaar deed de oud-filmcriticus van de Volkskrant onderzoek. ‘Omdat zelfs mijn vrienden met de duurste keukens, de meest fantastische pannen en de grootste verzameling Jamies geen flauw idee hadden wat voedsel met hun lichaam deed. Er is geen publiek debat in Nederland over voeding. De officieuze spreekbuis van de overheid, het Voedingscentrum, dat goede voeding zou moeten propageren, neemt geen deel aan de discussie. Daardoor zijn we overgeleverd aan dieetgoeroes en de voedingsindustrie.’
Vet versus koolhydraten
De afgelopen jaren hebben wetenschappers aangetoond dat we om de verkeerde redenen hebben geloofd dat vet slecht is. Decennialang haalde de voedingsmiddelenindustrie vetten uit ons voedsel en stopte er koolhydraten voor in de plaats. Vet veroorzaakte hartinfarcten, boter en volle melk waren uit den boze. Biochemici denken daar inmiddels anders over. Suiker is het nieuwe vet. Stam legt het verschil uit tussen langzame en snelle koolhydraten en waarom we vooral niet te veel snelle koolhydraten moeten eten. Het heeft allemaal te maken met insuline, het hormoon dat de bloedsuikerspiegel regelt. ‘Ons insulineniveau moet zo min mogelijk pieken’, zegt Stam. ‘Snelle koolhydraten zorgen voor pieken, langzame veel minder. Als je naar een witte kadet kijkt, stijgt je suikerspiegel al. Terwijl velen nu nog veronderstellen dat je dik wordt van vet, schreef anti-suiker-goeroe John Judkin in 1972 al zijn boek Pure white and deadly en gooide daarmee de vettheorie en de cholesterolhypothese overboord. Want ook het cholesterolverhaal is achterhaald. Cholesterol is geen schadelijke stof. En de invloed van voeding op het cholesterolgehalte in je bloed is minimaal. Sommigen beweren dat die invloed slecht twee procent is. Het lichaam reguleert dat zelf. Dus als je cholesterolrijk voedsel eet, maakt je lichaam zelf weinig aan en als je cholesterolarm eet, vult je lichaam het tekort aan.’ Om dezelfde reden noemt Stam het slikken van voedingssupplementen overbodig.
Hoe is het mogelijk dat wij veertig jaar lang Becel op ons bammetje smeerden in de veronderstelling dat we gezond bezig waren? We hebben decennialang vetarm gegeten en zijn alleen maar dikker geworden. Daarnaast schijnt suiker serieuze schade aan te richten aan je darmflora, zodanig dat suiker darmkanker kan veroorzaken. Een belangrijke tip van Stam: ‘Onderhoud je darmtuintje goed!’
Superfood
Stam vertelt dat hij een heel hoofdstuk in zijn boek wijdt aan de vermeende gunstige effecten van broccoli en de gedachte dat deze groente krachtig optreedt tegen kankercellen. Volgens Stam moet je je compleet ongans eten aan broccoli en dan nog is het verrekte moeilijk om de medicinale werking aan te tonen. Over superfood is Stam ook kort en krachtig: ‘Als komt een bes van de meest afgelegen struik in de Andes, kanker zal ie niet genezen. Kortom, superfood vindt hij pure marketing en geldklopperij. Gojibessen, chiazaad en tarwegras zijn echt niet ongezond maar het is misleidend om er bijzonder gezonde eigenschappen aan toe te dichten. Onderzoeken die het tegengestelde bewijzen noemt Stam losse puzzelstukjes die niets over het geheel zeggen. Harde conclusies noemt hij illusies en misleidend.
Tien tips
Eigenlijk wil Stam geen voedingsadviezen geven of conclusies aan zijn bevindingen verbinden. Toch eindigt hij zijn betoog met tien belangrijke en makkelijk te hanteren regels.
1. Eet minder van alles.
2. Eet thuis met je gezin of bij je ouders, aan tafel.
3. Koop vers eten, veel groenten en fruit.
4. Leer je kinderen koken.
5. Ban suiker uit, ook snelle koolhydraten.
6. Eet zo min mogelijk kant-en-klaar.
7. Word flexitariër, eet meer vis.
8. Wie niet wil sporten, moet meer gewoon bewegen.
9. Snack gezond, drink minder alcohol.
10. Naast gezond eten zijn extra vitamine D en foliumzuur zinvol.
De tweede lezing uit de serie Weet wat je eet is vanavond 15 april. Fred Bonus hoogleraar innovatie in gezonde voeding van de Universiteit van Maastricht spreekt over: Gezonde voeding: wie mag ik nog vertrouwen?
De laatste lezing is op dinsdag 22 april. Universitair docent landbouweconomie Niek Koning van de Wageningen Universiteit gaat het thema De voedselindustrie en het wereldvoedselprobleem aankaarten.
Beide lezingen zijn in het Academiegebouw van de RuG aan het Broerplein en beginnen om 20.00 uur. Reserveren is verstandig.
